فرهنگ شهر نشینی حلقه ی گمشده مناسبات شهری

فرهنگ در هر نوع از جامعه، نشاندهنده شخصیت، هویت، رفتار و کردار، آداب و مجموعه

اخلاقیات و... اهالی آن است که در لوای اجرا و رعایت قوانین و مقررات وضع شده در قانون،

نمود پیدا می کند.

  

فرهنگ شهرنشینی، از جمله فرهنگهای کهن است و زمانی که جوامع بدوی وارد مراحل نوین

شدند، قوانین و هنجارهای جدیدی را شکل دادند که از این بین، مهمترین این تغییرات پذیرش

نظم بود که در روابط اجتماعی افراد بروز پیدا کرد و عاملی شد، برای اینکه افراد جامعه به طور

منطقی و قانونمند زندگی کنند و به دنبال آن، قانون و دولت و گسترش روابط اجتماعی شکل

گرفت و به تدریج با گذشت زمان و برحسب نیاز شهرها، قوانین، مناسبات اجتماعی، حقوق اساسی و حقوق شهروندی و.. نیز به وجود آمد و افرادی که از این قوانین سرپیچی میکردند، از سوی مراجع قانونی، تعقیب و مجازات شدند. با توجه به آنچه در صدر این نوشته آمد، نگاهی به چگونگی فرهنگ شهرنشینی در کشور خودمان، که آیا از فرهنگ شهرنشینی مد نظر کارشناسان و جامعه شناسان برخوردار هستیم یا نه؟!اگر منصفانه و با دیدی نقادانه به وضعیت موجود در شهرمان بنگریم، خواهیم دید که با فرهنگ صحیح و اصیل شهرنشینی فاصله داریم، چرا که روزانه و در امور مختلف روزمره، به ویژه امور اجتماعی، نابسامانی و ناهنجاری و اعمال به دور از فرهنگ شهرنشینی را شاهدیم.

پرتاب کردن زباله یا ته سیگار از داخل خودروها به داخل خیابان و ریختن زباله ، کنار خیابان و ته مانده غذابه رودخانه ،که مصیبتها و هزینه های گزاف بعدی را در پی دارد،رد وبدل شدن حرفهای رکیک و غیراخلاقی، مزه پرانی و خنک بازی در محافل عمومی از سوی جوانان که در شأن یک جوان ایرانی مسلمان نیست! ، پاره کردن روکش صندلی و نوشتن یادگاری روی آنها، گذاشتن زباله ها در یک ظرف روباز و بدون توجه به ساعت اعلام شده از طرف شهرداری ـ دیرتر یا زودتر–و حتی قرار دادن آن مقابل خانه همسایه و یا درست کردن تپهای از زباله در سر کوچه و کشاندن گربه ها به آنجا و سر و صدای فردا صبح همسایه های وظیفه شناس و بقیه داستان، عبور و مرور بدون توجه به علایم، خط کشی ها و پل عابر پیاده از خیابانها و بلوارها، مزاحمت برای همسایه چه در محله ها و چه در آپارتمانها بدون در نظر گرفتن آداب همسایگی و قانون آپارتمان نشینی، خسارت زدن به اموال بیتالمال و عمومی ـ اتوبوسها ، سطل های زباله ـ) که نشان از عقده های فروخفته در این دسته از آدمهاست (، عبور راننده متخلف از چراغ قرمز و دهها و صدها رفتار و کردار غیر اجتماعی که هر روزه از سوی برخی از شهروندان سر می زند و ذکر آن در این مقال نمی گنجد، مواردی هستند که به وضوح، آنها را می بینیم. میتوان گفت، مواردی که گفته شد، تنها بخش کوچکی از رفتار و کردارهای نابهنجار و غیراجتماعی است که همه روزه در شهرمان با آن مواجهیم، حتی اگر کسی بخواهد آداب، ر

سوم و قوانین زندگی شهری و شهرنشینی را رعایت کند، با ناسزاها و متلک گویی های فراوان (کدوم قانون،کدوم نظم، آخر نظمی و…)روبه رو میشود. به عبارت دیگر، آنهایی که مسئولیت پذیرترند، بیشتر در معرض خطر و آسیب و دادن هزینه قرار می گیرند و در نتیجه، به سوی قانون گریزی حرکت میکنند، به نگونه ای که فرار از قانون و ستیز با نظم و انضباط به یک ارزش و هنجار و رعایت اصول و آداب شهر نشینی، به امری ضد ارزش و نابهنجار تبدیل شده و بی مسئولیتی اجتماعی رواج می یابد و در توجیه این عمل همین بس که بگوییم، چه کسی درست عمل میکند که ما عمل کنیم،بزرگترها و... بدترند. با این تفاصیل و شرحی که گذشت، به راستی چرا مردمی با هزاران سال تمدن و فرهنگ غنی این گونه قانون گریزی و نظم ستیزی را سر لوحه کار خود قرار دادهاند؟!

شاید در این زمینه مقصر صددرصد مردم و شهروندان نباشند.

جامعه شناسان ما از اینکه مسئولین شهری و فرهنگی در طول سال های گذشته به هنجارها و مناسبات اجتماعی نسبت به مسایل سیاسی، کمتر پرداخته و اهمیت داده اند، انتقاد میکنند و معتقدند، برقراری ارتباط مناسب بین شهروندان و دستگاههای اداره کننده، لازمه داشتن جامعه و شهری سالم و شهروندانی قانونمند و بهنجار است.

به گفته جامعه شناسان، زندگی کنونی که بیشتر از نوع شهری است، نیاز به قوانین و ارتباطات خاصی دارد که هر گونه قصور، کوتاهی و نادیده گرفتن قوانین، موجب بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و... میشود و از فردی به فرد دیگر، خانواده و همکاران در سطوح اداری انتقال می یابد.

آنان معتقدند، باید به شهروندان در جامعه، قوانین مربوط به شهرنشینی، یادآوری و آموزش داده و در برابر هر قانون یا ضابطه ای، ضمانت اجرایی لازم فراهم شود و در شرایطی که لازم شد، افراد متخلف مجازات شوند.

باید بدانیم که اگر قوانین مربوط به شهروندان در جامعه ما ایران؛ یعنی احترام به حقوق دیگران، وقت شناسی، عدم ایجاد مزاحمت در موضوعات مختلف برای دیگران، حفظ محیط زیست و پیشگیری از هر گونه آلودگی، ایجاد فضا و محله ای سالم، چرا که محله سالم جزیی از زندگی است، مشارکت

در اداره شهر و جلوگیری از تخریب اموال عمومی، برقراری ارتباط مناسب بین شهروندان و تعامل مثبت با آنها و دستگاههای اداره کننده، احساس مسئولیت نسبت به محیط زندگی، انجام وظایف قانونی، کمک به حاکمیت قانون و هنجارها در تعاملات روزانه و مناسبات اداری، ارزش و وظیفه دانستن حفظ و نگهداری شهر و.... مد نظر قرار گرفته و رعایت شودباعث تقویت اساس قوانین شهروندی و فرهنگ شهر نشینی شده و از بسیاری هزینه های گزاف که مسبب آن، ناهنجاریها و ناملایمات اجتماعی است، جلوگیری خواهد کرد و این مهم، توجه ویژه دولت و نهادهای مسئول را طلب میکند تا با ایجاد قوانین مدون و استفاده از نظرات ارزشمند جامعه شناسان و کارشناسان،جامعه، شهر و شهروندانی قانونمند را به ارمغان آورند و شاهد شهر و شهروندانی سالم به دور از ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی، که شایسته ماست، باشیم، چرا که مشخصه اصلی و مثبت هویت تاریخی ما فرهنگ شهرنشینی چند هزارساله است.