شهر، شهروند، تمدن شهری

اداره شهرها در عصر کنونی اهمیتی ویژه یافته و برنامه مدیریت تحولات اجتماعی (most) که به ابتکار یونسکو از دهه 90 آغاز شده شامل تحقیقات درخصوص تحولات محیط شهری و سپس انتقال نتایج تحقیق به مسئولان شهرهاست.

یونسکو معتقد است که شهرها و مخصوصا کلانشهر‌ها آزمایشگاه‌ عصری جدید هستند که سرنوشت جامعه بشری در آنها رقم می‌خورد. از آغاز قرن آینده اکثریت جمعیت جهان را شهرنشینان تشکیل خواهند داد و جمعیت شهری جهان تا 2015 نسبت به 1950 دو برابر خواهد شد. در این فاصله، جمعیت شهرهایی که بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارند نیز هشت برابر خواهد شد. این روند سرگیجه‌آور شهرنشین شدن که در غالب کشورهای فقیر همچنان ادامه دارد، هم توازن طبیعی و هم ساختار‌ها و تناسب‌های انسانی و اجتماعی را مختل می‌کند.

شهر، منابع عظیمی از انرژی، آب، غذا و مواد را می‌بلعد و به جای آن زباله و آلودگی ایجاد می‌کند. محیط پیرامون شهرها دیگر توان ارائه نیازها و جذب فضولات آنها را ندارد. مسئولان شهرها نیز دیگر قدرت کوشش- درصورتی که بخواهند و بتوانند- برای پاسخگویی به نیازهای ابتدایی ساکنان مانند یک سقف، یک شیر آب، یک فاضلاب، برق و جاد‌ه‌ای مناسب را از دست می‌دهند. 

کلیات حقوق شهروندی

اول: سیر تاریخی طرح حقوق شهروندی

اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال 1789 م و قانون اساسی 1791 م کشور فرانسه که جایگاه برجسته‌ای در تحولات قرن هجدهم به خود اختصاص داده‌اند، در پی ریزی حاکمیت ملی و انتقال قدرت تصمیم گیری از «پادشاه» به «شهروندان» نقطه عطف به شمار می‌روند. در حقیقت در پرتو نگاه جدید به مفهوم حاکمیت، «رعایا» به مقام «شهروندی» ارتقاء پیدا کرده‌اند و در کنار تعهدات و وظایف از حقوق اجتماعی قابل حمایت بهره‌مند می‌شوند. از این رو قرن هیجدهم میلادی نقش غیرقابل انکاری در عبور «جامعه اقتداگرا» به «جامعه قانونگرا» ایفا می‌کند که از درون آن «جمهوری سوم فرانسه» سر بیرون می‌آورد. بعدها در مقدمه قانون اساسی سال 1958 م فرانسه که آغاز دوره جمهوری پنجم فرانسه است، به طور رسمی پیوستگی خود را به «حقوق بشر» اعلام می‌کند. از سوی دیگر، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 10 دسامبر 1948 م اعلامیه حقوق بشر را پذیرفت. اعضای شورای اروپا، چهارم نوامبر 1950 کنوانسیون حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین را تصویب کردند. رفته رفته مفهوم «آزادی عمومی» هم به عنوان مطالبات شهروندان در برابر قوای عمومی قد علم کرده و با مجموعه «حقوق بشری» در هم آمیخت. از دل مفهوم «آزادی» عناصر کوچکتر و فرعی‌تری زاده شدند. از جمله آنها آزادی سیاسی، آزادی مطبوعات، آزادی تجمعات، آزادی دینی، آزادی آموزش و ... می‌باشد. گرچه خود آزادی در این مقاطع تاریخی اوج و حضیضی را تجربه کرد، لیکن این امر مانع از این نشد که «حقوق شهروندی» در اروپا رفته رفته جا باز نکرده و وارد ادبیات حقوقی نگردد.  

نمونه ای از قانون مداری در کشور ژاپن

اینکه ژاپن قدرت برتر اقتصادی شده حاکی از آن است کل درآمد و هزینه های کشور روی مانیتور دولت، و احزاب و رسانه ها قرار دارد وگرنه ژاپن ژاپن نمی شد.

در ژاپن هیچکس بالاتر از قانون نیست

تا بدانید این کشور بیحساب پیشرفته ترین کشور دنیا نشده است.

مناسب‌سازی معابر برای تردد آسان معلولان

پیاده‌رو- افرادی در جامعه زندگی می‌کنند که به خاطرناتوانی جسمی قادر به رفت و آمد آسان نیستند.

این افراد یا همان معلولان، در گذشته محکوم به خانه‌نشینی، گوشه‌نشینی و انزوا بودند، اما اکنون رفت و آمد برای آنها با پیشرفت علم و به همت مسئولان شهری آسان تر شده و با مشکلات بسیار کمتری نسبت به قبل مواجهند.

همسطح‌سازی معابر و نصب پل‌های مخصوص  روی جوی ها از اقدامات مهمی بوده که در چند سال اخیر برای تردد آسان معلولان در سطح شهر انجام شده و باعث رضایت و خشنودی این گروه از افراد شده است.

سراغ «پژمان‌ الله‌وردی‌زاده» معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری منطقه رفتیم تا اطلاعات بیشتری از اقدامات مسئولان شهری برای رفع مشکلات معلولان درباره تردد آنها در معابرکسب کنیم که ماحصل گفت وگوی ما را در ادامه می‌خوانید.  

خلاقیت شهرداری توکیو

در یکی از پارک های توکیو صدایی مخصوص با تن بالایی در شب ها پخش می شود. این صدا تنها برای نوجوانان قابل شنیدن است. اکثر آنان شب ها به تخریب اموال عمومی در پارک ها مشغولند. آقای هیروکی ماسودا مسوول این برنامه در پارک ها می گوید: «ما در بهبود شرایط شهر دچار مشکل هستیم. زمانی که با این فناوری روبه رو شدیم تصمیم گرفتیم آن را آزمایش کنیم.» «پشه» نام این فناوری است که صدایی با فرکانس بسیار بالا تولید می کند.

شهرداری توکیو سال گذشته پس از آنکه جوانان توکیویی 700 هزار ین (7400 دلار) به پار ک ها خسارت وارد کردند تصمیم گرفت با این رفتار مقابله کند. محیط زیست در وین از لحاظ زیست محیطی وین یکی از چند شهر ایده آلی است که قوانین مربوط به ذخیره آب، مدیریت آب آلوده (فاضلاب) زباله ها و هوای پاک را رعایت می کند. یک سوم منطقه شهری وین منطقه حفاظت شده زیستی، مناظر و پارک های حفاظت شده است. هوای پاک وین در سلامت شهروندان آن تاثیر بسزایی دارد. برای بالا بردن استانداردهای محیطی شهر پروژه «ابتکارات شهری» (پروژه ابتکارات هوای پاک) روی کاهش دی اکسیدکربن و گردوغبار و اسیدنیتریک موجود در هوا را دارد. این برنامه تجاری حافظ محیط زیست یک بسته خدمات زیست محیطی برای شرکت های شهر وین است به شرکت ها کمک می کند با مدیریت مناسب و بودجه کمتر به حفظ محیط زیست کمک کند. از سال 1996 این پروژه سیستم مدیریتی محیط زیستی را در سطح تجاری ترویج می کند. 

گلهای انرژی در میدانهای شهر

طراحان با استفاده از توربین‌های رایج سه پره، ستونهای بادی به شکل درخت طراحی کرده‌اند که برای ساخت مزارع بادی در میان مناطق مسکونی، پارک‌های عمومی، جاده‌ها و خیابانها مناسب خواهند بود.
به گزارش خبرگزاری مهر، طراحان آلمانی با هدف نزدیکتر کردن مبدل‌های انرژی طبیعت به الکتریسیته مناطق مسکونی و ساختارهای مصرف کننده انرژی موفق شدند با الهام از توربین‌های عمودی به نام «Eddy» توربینهای بادی درخت مانندی را ابداع کنند که «Power Flowers» یا «گلهای انرژی» نام دارند.

ابتکارات شهرداریها مخصوص افراد سالمند و ناتوان جسمی

شهر آنکنی در لووا در آمریکا

شهرداری شهر آنکنی Ankeny برای شهروندان پیر و سالخورده و معلول خود از سال 2009 طرح رفع برف در فصل زمستان را تدوین نموده است. این طرح برای افراد بالای 60 سال و یا ناتوان جسمی بوده و بدون هیچ هزینه ای انجام می شود.

براساس این طرح شرکتهای مسئول، برفهای جلوی منزل این افراد و پیاده راه عمومی مقابل درب منزل آنها را در صورتیکه بیش از 2 اینچ باشد برفروبی خواهند کرد.  

خطا ناپذیر سازی فرآیند ممیزی

وجود اشتباه و خطا در عملکرد یک فرایند، باعث ایجاد محصول/ خدمت معیوب می­شود که برای شناسایی و حذف این عیوب باید هزینه‌ای صرف شود. پرهزینه‌ترین این اصلاحات محصولات/ خدماتی هستند که به‌دست مشتری می‌رسند. از آنجا که ممیزی فرایندی است که به دنبال یافتن انطباق‌های موجود در یک سازمان با استاندارد موردنظر است، باید در کمال صحت و دقت و به ‌دور از هرگونه خطا و اشتباه صورت پذیرد و ضمن این­که اعتبار سازمان ممیزی‌کننده را حفظ می­کند، باید به سازمان ممیزی‌ شونده نیز در راه رسیدن به اهدافش کمک و یاری رساند.

بنابراین خطا ناپذیرساختن فرایند ممیزی (Auditing Mistake Proofing) میتواند گامی اثربخش در جهت بهبود عملکرد سازمان­های ممیزی‌کننده، به شمار آید.  

بافت های فرسوده ، قوت ها و فرصت ها

وجود گستره ای وسیع و فراگیر از بافت های ناکارآمد و مساله دار در شهرها یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مدیریت شهری است در ابعاد متنوع کالبدی و عملکردی، محیط زیستی، اجتماعی و.... یکی از تازه ترین دستاوردها در عرصه نظریات شهرسازی تحت عنوان "گردشگری شهری پایدار" در رابطه با مقوله نوسازی و احیا» بافت های فرسوده معرفی شده است.

بافت فرسوده به بافت هایی گفته می شود که در داخل محدوده شهر و یا روستا و یا حاشیه آن شکل گرفته اند و به دلیل قدمت و یا نبودن برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آنها و نبود شرایط زیستی و ایمنی و نیز نابه سامانی های کالبدی اجتماعی و اقتصادی فرسوده شده اند و از نظر برخورداری از ایمنی استحکام و خدمات شهری دچار کمبود هستند.حال آنکه چگونگی مواجهه با مقوله پیچیده و چند وجهی بافت های فرسوده و مشکلات منتسب به آن از جمله مسایلی است که نحوه و نوع نگرش به آن نیز بایستی از همان چندلایگی و چند جانبه نگری برخوردار باشد که در اینجا به این شکل پردازش شده است 

بافت فرسوده و مدیریت شهری

بافت های فرسوده در شهرهای ما با مسائلی چند بعدی و چند انضباطی و بسیار پیچیده مواجهند. با توجه به این که عملاً دوازده سال است وارد مداخله در بافت های فرسوده شهرهای کشور شده ایم، تاکنون دستاوردهای قابل قبولی بدست نیاورده ایم.

نحوه برخورد با بافت های فرسوده

در جبهه های گوناگون باید همزمان عمل کرد. بدلیل حجم عظیم بافت های فرسوده فرصت و زمان کافی نداریم. در این رابطه چند کار اصلی را باید توامان انجام دهیم:  

پیرامون مدیریت واحد شهری

مقدمه :

یک خانواده برای رسیدن به سرمنزل مقصود خود با مسائلی چون فرهنگی،تربیتی و روانشناختی، مالی، امنیتی،... و آینده نگری مواجه است. این شاخه ها در عین جدائی ظاهری از یکدیگر، از درون هرکدام بر دیگری تاثیر گذار است.

هر فردی در زندگی شخصی و روزمره خود با این مثال مواجه است و خوب می داند که اگر یک مدیر واحد در راس همه امور نباشد، مجموعه خانواده با چه مشکلاتی مواجه خواهد بود. در صورت تقویت هرکدام و عدم توجه به دیگری، فقر ناشی از نادیده گرفتن شاخه ی عقب مانده به زودی حتی در شاخه تقویت شده هم خود را نمایان می سازد.

لذا مدیر یک خانواده موفق آن مدیری است که همه شاخه ها را در کنار یکدیگر پیش برده و به تناسب به تقویت هرکدام بپردازد. به نحوی که به تناسب زمان و شرایط حاکم بر جامعه هیچ گونه فقری اعم از ظاهری و پنهانی، درونی و بیرونی در هرکدام از شاخه ها محسوس نبوده و مشاهده نگردد. 

مدیریت واحد شهری

مدیریت واحد شهری به معنای قرار گرفتن شهرداری در رأس همه امور اجرایی شهر، از خدمات‌رسانی تا توسعه و عمران نیست، بلکه نوعی از مدیریت یک پارچه و توانمند در همه نهادها و ارگان‌هایی است که در بهبود مسائل و رفع مشکلات شهری به صورت موضوعی و موضعی می‌توانند نقشی مستقل یا مکمل داشته باشند. به عنوان مثال هنگامی که از مدیریت واحد ترافیک، صحبت می‌شود این تصور وجود دارد که قرار است شهرداری حلال مشکل ترافیک شهر تهران باشد در صورتی که برای رسیدن به تهران بدون ترافیک نهادهای بسیاری باید در قالب مدیریت واحد ترافیک نقش ایفا کنند؛

از راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی گرفته تا سازمان محیط زیست که در نگاه نخست اصلاً به نظر نمی‌رسد که نهادی تأثیرگذار در امر حل مشکلات ناشی برای ترافیک شهری است. حتی در این زمینه خودروسازان نیز دخیل و سهیم‌اند  و به‌اندازه خودروهایی که هر روز روانه بازار می‌کنند، در مقابل ترافیک شهری پاسخگو هستند و باید سهمشان را از استفاده از ظرفیت‌های شهری بپردازند.  

مدیریت واحد شهری و نقش آن در جامعه

بحث مدیریت واحد شهری و نقش آن در ابعاد مختلف زندگی شهری از بحث های مهمی است که می تواند ما را در رسیدن به یک توسعه موزون و پایدار یاری رساند.

بحث مدیریت واحد شهری و نقش آن در ابعاد مختلف زندگی شهری از بحث های مهمی است که می تواند ما را در رسیدن به یک توسعه موزون و پایدار یاری رساند.

فرهنگ یکی از مقوله های بنیادین زندگی انسانی است که اساس و پایه بسیاری از ساختارهای اجتماعی است. فرهنگ مجموعه ای از ارزش ها، باورها، آداب و رسوم زندگی، ابزارها و فنون مختلف و حتی نوع پوشش و مسکن انسان هاست. 

پدیده‌های ژئومورفولوژیکی عمده‌ و تاثیر آن بر شهرها

پدیده‌های ژئومورفولوژیکی عمده‌ای که شهرها در جوار آنها قرار می‌گیرند و به اندازه زیاد در شکل توسعه و جهت توسعه از آن تاثیر می‌پذیرند. پدیده‌های شامل:فرایندهای دامنه‌ای(ریزش، لغزش)، ساختمانی(زلزله)، تکتونیکی(نشست)، لرزه‌ای ساحلی، آبراهه‌ای، پای کوهی، دره‌ای، مخروطی و فرایندهای ناشی از شیب، جنس و ضخامت لایه‌ای زمین می‌باشد.

به طور کلی تاثیرات پدیده‌های ژئومورفولوژیکی را بر یک شهر به صورت زیر می‌توان طبقه بندی نمود:

1- مکان‌یابی و مکان‌گزینی و تکامل شهرها

2- تاثیر بر توسعه فیزیکی شهر و تعیین جهات شهر

3- تاثیر بر موروفولوژی شهر

4- تاثیر بر ساخت و سازهای شهری از جمله شبکه معابر تاسیسات و سیستم‌های خدمات‌رسانی  

کاربرد ژئومورفولوژی در شهرها ضرورت کاربرد آن در مدیریت شهری

شهرها زمین‌های وسیع و گسترده‌ای را به خود اختصاص می‌دهند. این زمین‌ها از ترکیب واحدهای مختلف توپوگرافی و ژئومورفولوژی تشکیل می‌یابند. هر اندازه که شهرها توسعه یابند و گسترش پیدا کنند. برخورد آنها با واحدهای گوناگون توپوگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می‌شود. واحدهای ژئومورفولوژی همیشه با پویایی محیط طبیعی در ارتباط است، هرگونه اقدام در راستای توسعه و عمران شهرها، به نحوی با پویایی مذکور و در نتیجه با پدیده‌های ژئومورفولوژی، تلاقی می‌کند. در این برخورد اگر برخی از اصول ضروری رعایت نشود، تعادل مورفودینامیک محیط، به هم می‌خورد و خطرات بزرگی، غالب تجهیزات و امکانات شهری را مورد تهدید قرار می‌دهد. گاهی شدت مورفوژنز چنان زیاد می‌شود که نتایج جبران ناپذیری به بارمی‌آورد. اهمیت موضوع وقتی آشکار می‌شود که خسارات وارده خارج از تحمل انسان‌ها باشد. بنابراین اهمیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب برای ایجاد بناها و ساختمانها، از مناطق نامساعد، معلوم می‌شود.  

ضرورت کاربرد ژئومورفولوژی در مدیریت شهری

در توجیه کاربرد ‌ژئومورفولوژی در مدیریت شهر باید به این سوال پاسخ داده شود که این کاربرد چه ضرورتی دارد؟ به طور کلی ضرورت این کاربرد ابتدا به توانایی‌های متخصصان ژئومورفولوژی سپس نیاز افراد( حقیقی و حقوقی ) و بالاخره به تنوع پدیده‌های ژئومورفیک برمی‌گردد. راه رسیدن به توسعه پایدار را نشان می‌دهد که توجه به برنامه‌ریزی و سازماندهی فضا دارد. می‌توان چنین استدلال کرد که این کار به رفاه عمومی مردم و توسعه پایدار می‌انجامد. در برنامه‌ریزی باید تاثیرات خالص این دانش در برنامه‌ریزی و تاثیر غیرمستقیم عدم به کارگیری چنین دانشی در آمایش فضای سرزمینی یافت( رانش ساختمان و سازه‌ها یک پدیده ژئومورفیک است و برنامه ریزی به معنی کنترل یا خودداری از قرار دادن روی صفحه‌های رانش است). بر این مبنا که سطح استفاده از فضای سرزمینی را بالا ببریم و از خطرات و بلایای آشکار و پنهان فضایی زندگی مردم بکاهیم. در این مورد چند مساله به نظر می‌رسد: اول اینکه باید تعیین کرد کدام یک از عاملهای ژئومورفیک بر رفاه مردم اثر می‌گذارد و اولویت را برای هر یک از عامل‌های ژئومورفیک از لحاظ استفاده‌ای که برای مردم دارد مشخص کرد.مساله دوم نیاز به مشارکت و مداخله متخصصان ژئومورفولوژی در طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست. همانطور که ذکر شد، عدم آگاهی از وضعیت زمین منجر به بروز مسائل و مشکلاتی شده‌است؛ حال آنکه با تهیه نقشه‌های ارزیابی ژئومورفولوؤیک و بررسی راههای مقابله با پدیده‌های مخرب ژئومورفولوژیک می‌توان این گونه مشکلات را برطرف کرد. مساله دیگر این است که مدیران شهری و برنامه‌ریزان چه نیازی دارند که متخصصان ژئومورفولوژی را درکنار خود داشته باشند؛ یا به عبارتی چه نیازی دارند تا از این دانش در برنامه‌ریزی خود استفاده کنند. ثابت شده است که موثرترین طرح‌ها و اقدامات آنهایی است که با طبیعت و محیط هماهنگی داشته باشد.