آکواریوم های شهری پدیده گردشگری مدرن

امروزه بازدید از آکواریوم های شهری یا اوشناریوم ها، یک فعالیت تفریحی بسیارمحبوب به شمار می رود و درنقاط مختلف دنیا ساخت چنین آکواریوم هایی رو به افزایش است.

حال می خواهیم آکواریوم های شهری را مورد کنکاش بیشتری قرار دهیم و ضمن آشنایی با این جاذبه دنیای مدرن و تاثیرات اجتماعی آن، موقعیت کشور خودمان را در این زمینه بررسی کنیم.

آکواریوم شهری یا اوشناریوم چیست؟

آکواریوم شهری یا اوشناریوم، به مجموعه ای از آکواریوم ها، حوضچه ها و مخازن نمایشی ماهی ها و آبزیان در مقیاس بسیار بزرگ گفته می شود که از پدیده های دنیای مدرن هستند. معمولا یک آکواریوم شهری با توجه به وسعت مجموعه، صدها یا هزاران گونه مختلف از آبزیان را به نمایش می گذارد. در یک دسته بندی کلی در اوشناریوم ها، پستانداران دریایی، کوسه ها و تلفیقی از گونه های خاص و عمومی به نمایش گذاشته می شوند. برخی از اوشناریوم ها گونه های بسیار خاص با شرایط نگهداری پیچیده را نیز به نمایش می گذارند، مانند آکواریوم جورجیا که کوسه نهنگ را که یکی از بزرگ ترین گونه های شناخته شده اقیانوس است در معرض تماشای عموم قرار داده است. ساخت چنین مجموعه هایی با توجه به نیازهای مختلف گونه ها، پیچیدگی های خاص خود را دارد و با توجه به وسعت پروژه و گونه های موجود، هزینه هایی بسیار متفاوت از ۵ میلیون تا بیش از یک میلیارد دلار را در دنیا به خود اختصاص داده اند، اما علاقه فطری انسان ها به طبیعت اقیانوس و موجودات آن همواره موفقیت این مجموعه ها را در پی داشته و در اغلب موارد سرمایه گذاران را ترغیب به سرمایه گذاری در این زمینه نموده است  

تاریخچه پیدایش این آکواریوم ها چیست؟

نخستین آکواریوم های شهری در اواسط قرن نوزده در اروپا به بهره برداری رسیدند و در همان ابتدا بخشی از صنعت در حال شکوفایی توریسم شدند. اولین آکواریوم شهری در ماه می سال ۱۸۵۳ در باغ وحش لندن افتتاح شد و پس از آن در سال ۱۸۵۶، یک آکواریوم شهری به عنوان قسمتی از موزه بارنوم در نیویورک ساخته شد. سپس در سال ۱۸۵۹ باغ آبی در بوستون و مجموعه های دیگری در اروپا مثل جاردین در پاریس ۱۸۶۰ و برلین ۱۸۶۹ و سپس براتین ۱۸۷۲ تاسیس شدند. آکواریوم قدیمی برلین در سال ۱۸۶۹ شروع به کار کرد. ساختمان این آکواریوم در مرکز شهر و خارج از فضای باغ وحش برلین قرارداشت. مدیر اولین آکواریوم برلین آلفرد برهم مدیر سابق باغ وحش هامبورگ (۱۸۶۶ ۱۸۶۳) بود و تا سال ۱۸۷۴ در این پست باقی ماند. او بر مسائل آموزشی این محیط تاکید فراوان داشت. این آکواریوم مانند یک غار که بخشی از آن از سنگ طبیعی ساخته شده طراحی شده بود که در این غار لایه های مختلف پوسته زمین مشخص بود. این آکواریوم در سه طبقه ساخته شده بود. تجهیزات و مخازن آب در طبقه همکف، آکواریوم و ماهی ها در طبقه اول و به دلیل علاقه زیاد بر هم به پرندگان، لانه ها و قفس های بزرگ آنها در طبقه دوم قرارگرفته بود. آکواریوم آرتیس داخل ساختمان ویکتوریا در باغ وحش آمستردام در سال ۱۸۸۲ ساخته شد و در سال ۱۹۹۷ مورد مرمت و بازسازی قرارگرفت. در پایان قرن نوزدهم این آکواریوم به عنوان یک مرکز هنری تفریحی مورد توجه بود. همان طور که در پایان قرن بیستم و پس از مرمت نیز چنین شد. از آن دوران تا به امروز، روند ساخت این مجموعه ها با سرعت بالایی رو به افزایش است تا آنجا که امروزه تنها در آمریکا بیش از ۱۰۰ پروژه آکواریوم فعال وجود دارد و شهری مثل پکن که بسیار شبیه به پایتخت کشور ما است دارای سه مجموعه آکواریوم شهری فعال است.

آکواریوم های شهری چه مزایایی دارند؟

اوشناریوم ها در واقع هم محلی برای تفریح و سرگرم شدن مردم و هم مرکزی برای مطالعات و تحقیقات علمی محسوب می شوند. تعدادی از اوشناریوم ها با برنامه های تحقیقاتی و آموزشی دانشگاه ها، ایستگاه های بیولوژیکی و موسسات دریایی در ارتباط هستند. این امر هم در گسترش علوم دریایی و زیست محیطی موثر بوده و هم محیطی را برای پژوهشگران جوان و علاقه مند به این موضوعات فراهم می آورد. علاوه بر این، وجود چنین آکواریوم های عظیمی در هر کشور، رقابت در بازار توریسم را امکان پذیر می سازد. بسیاری از اوشناریوم ها از تمام ظرفیت های وال ها و دلفین ها برای یادگیری استفاده می کنند که به این ترتیب برنامه های سرگرم کننده ویژه ای را برای عموم به نمایش می گذارند. این برنامه ها می تواند در قالب اجرای برنامه های نمایشی از حیوانات آموزش دیده یا برنامه های تعاملی که شامل تماس مستقیم تماشاچیان با حیوانات است، باشد. این قبیل برنامه ها، هرساله تعداد زیادی توریست را از سراسر دنیا به کشورهای مزبور کشانده و مجموعه های اوشناریوم، امروزه یکی از جاذبه های توریستی پذیرفته شده در سرتاسر جهان هستند. آکواریوم بزرگ جورجیا در سال بازگشایی خود، میزبان ۳ میلیون بازدیدکننده بود. همچنین این آکواریوم ۲۲۰ شغل تمام وقت و ۱۵۰ شغل پاره وقت ایجاد کرد. باید گفت درآمدسالیانه این آکواریم ۲۵۰ میلیون دلاراست. هرساله تعدادی از کشورهای دور و نزدیک اقدام به ساخت و راه اندازی چنین پروژه هایی می کنند؛ به طوری که در حال حاضر کشور امارات، دومین دارنده آکواریوم بزرگ دنیا و کشور ترکیه پنجمین کشور دارنده آکواریوم های بزرگ دنیا است. از آنجا که توریسم یکی از قطب های مهم در توسعه و رونق اقتصادی در هر کشوری است، کشورهای همسایه با علم به این مطلب از تمام قابلیت های موجود نهایت بهره برداری را می کنند. این در حالی است که در ایران با وجود دو دریا در شمال و جنوب کشور و وجود گونه های بومی بسیار زیبا برای نمایش عموم و نیز خودکفایی در زمینه طراحی، ساخت و بهره برداری از چنین مجموعه هایی، هنوز هیچ آکواریوم شهری در کشور وجود ندارد و تهران نیز تنها کلان شهر دنیا است که از داشتن آکواریوم شهری

محروم است. برای آشنایی بیشتر در ذیل ۵ پروژه آکواریوم شهری به عنوان نمونه تشریح شده است:

آکواریوم جورجیا

آکواریوم جورجیا واقع شده در ایالت آتلانتا در آمریکا بزرگ ترین آکواریوم آبی دنیا است و از جاذبه های توریستی ایالت آتلانتا به حساب می آید. ظرفیت این آکواریوم بیش از ۵/۸ میلیون گالن آب است که زیستگاه بیش از ۱۲۰ هزار جاندار از ۵۰۰ گونه و نژاد مختلف است. این آکواریوم برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ برای بازدید عموم افتتاح شد و تا سال ۲۰۰۹ بیش از ۱۰ میلیون بازدیدکننده داشت. آکواریوم جورجیا حیوانات نادری را که تنها در چند آکواریوم جهان وجود دارند به نمایش می گذارد. این آکواریوم از پنج گالری تشکیل شده که شامل گالری جورجیا، گالری رودخانه، گالری آب های سرد، گالری اقیانوس و گالری استوایی است. یکی از جاذبه های این آکواریوم تونل ۳۰ متری گالری اقیانوس است. در سال ۲۰۰۸ مسوولان این آکواریوم طرحی به نام «شنا با غول های زیر آب» اجرا کردند که در آن در هر نوبت ۸ نفر می توانستند به کمک غواصان خبره با نهنگ ها و کوسه های عظیم الجثه شنا کنند. این طرح به شدت مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار گرفت.

آکواریوم مرکز خرید دبی

دبی مال یا مراکز خرید دبی، یکی از بزرگ ترین مراکز خرید جهان، بخشی از مجموعه ۲۰ میلیارد دلاری برج دبی است.

بخش میانی این مرکز خرید، آکواریوم عظیم آن با ظرفیت نگهداری ۱۰ میلیون لیتر (۶۴/۲ میلیون گالن) آب قرار دارد. این آکواریوم دارای بیش از ۳۳۰۰۰ حیوان زنده از جمله بیش از ۴۰۰ کوسه و سفره ماهی است و همچنین رکورد جهانی گینس را برای «بزرگ ترین پانل اکریلیک» جهان به دست آورده است. اندازه این پانل ۳/۸ در ۸۸/۳۲ متر و ضخامت آن ۷۵ سانتی متر است.

آکواریوم اوکیناوا چورامی

این آکواریوم در پارک اوشن اکسپو در ژاپن واقع و در سال ۲۰۰۲ افتتاح شده است. تانک اصلی آکواریوم، به نام دریای کوروشیو، محتوی ۷،۵ میلیون لیترآب (۹۸/۱ میلیون گالن) و دارای ویژگی های یک پانل شیشه ای آکریلکی با اندازه های ۲/۸ در ۵/۲۲ متر و با ضخامت ۶۰ سانتیمتر است.

اوشنوگرافیک

مجتمع دریایی اوشنوگرافیک که در آن زیستگاه های مختلف دریایی نشان داده است. این آکواریوم داخل یک مجموعه شناخته شده به عنوان شهر هنر و علوم در شهر والنسیای اسپانیا قرار دارد. اوشنوگرافیک دارای بزرگ ترین مخزن آکواریوم در اروپا است و بیش از ۴۵۰۰۰ موجود دریایی را در خود جای داده است. این آکواریوم با ۷ میلیون لیتر (۸۵/۱ میلیون گالن) آب پر شده است.

آکواریوم پکن

آکواریوم پکن که در حال حاضر بزرگ ترین آکواریوم دور از دریا در جهان است و در کرانه شمالی رود چانگ و در باغ وحش پکن قرار گرفته است. مساحت زمین این آکواریوم ۱۲۰۰۰۰ متر مربع و بنای آن ۴۲۰۰۰ متر مربع است و مجموعه کاملی از موجودات دریایی را جهت بازدید عموم و فعالیت های تحقیقاتی دارا است. شکل معماری خارجی این مجموعه منحصربه فرد به شکل یک صدف عظیم طراحی شده است و آکواریوم پکن نشان AAAA را در جاذبه های ملی چین و همچنین یازدهمین نشان جام شهر ممنوعه را به عنوان یکی از نقاط عطف مدرن و جاذب توریست از شهرداری و اداره توریست و گردشگری پکن دریافت کرده است. از ابتدای افتتاح این آکواریوم در مارس ۱۹۹۹ تا کنون بیش از ۱۲ میلیون توریست از سر تا سر دنیا از این مجموعه دیدن کرده اند. آکواریوم پکن همچنین به یک مرکز آموزشی برای بسیاری از امور مربوط به اکوسیستم دریاها تبدیل شده است و بسیاری از موسسه های دانشگاهی جهت تحقیقات خود بر روی موجودات دریایی و یافتن روش های تکثیر مصنوعی آنها از این مجموعه استفاده می کنند و سالانه بیش از ۲۰۰ طرح تحقیقاتی در این مجموعه به انجام می رسد. این مجموعه ها علاوه بر ایجاد جاذبه های توریستی در این کشورها، سالانه میلیون ها دلار درآمدزایی دارند. به امید اینکه روزی در ایران نیز چنین پروژه هایی به انجام برسد.