مردمی که پیشینه تاریخی- فرهنگی و... خود را ندانند یا آنقدر از آن فاصله گرفته باشند که دیگر در مراودات و مناسبات روزانه زندگی آنها دخیل نباشد و در مجموع هویت گذشته خود را فراموش کرده باشند، نمیتوانند شهر و آینده خود را بسازند.
از زمانی که طی 30- 40سال گذشته، شهرها، شهرکها و مجتمعهای مسکونی بهسرعت ساخته شدند، سپس آدمهایی از نقاط مختلف کشور با فرهنگها و پیشینه سنتی مختلف به آن تزریق شد، هویت محلهای از بین رفت و معنی همسایه تغییر کرد.
این در حالی است که اگر به شهرهای گذشته ایران نگاه کنیم متوجه ساختار بهسامان آنها میشویم که دارای معنی و محتوا بودهاند. ساختار کوچهها، عرض معابر، شکل میدانها و... همه به گونهای بوده است که بین مردم یک شهر، ارتباط محلهای و هویت اجتماعی ایجاد میکرده است که همه این عوامل، یک ساختار فیزیکی و کالبدی با عنوان محله به وجود میآورده است.
اما شاید طرح تازه شهرداری و سازمان زیباسازی به عنوان «مرکز محله» بتواند این هویت محلی، اجتماعی ازدسترفته را احیاء کند.
مهندس گلشنی با اشاره به اینکه ما در گذشته مراکز و پاتوقهایی در شهرها و حتی روستاها داشتهایم که محل تجمع اهالی و بیان مشکلات و ارائه نظرات بوده است، گفت: طرح مرکز محله با انتخاب و بهسازی یک مرکز از هر محلهای سعی در ارتقای هویت محله و شهروندی دارد.
اما مرکز محله به مفهوم یک ساختمان یا بنا نیست، بلکه فضایی روباز از یک نقطه از محله است که امکان تردد و تجمع افراد را فراهم میکند و به عنوان مرکزی برای انتقال اطلاعات، ارائه راهکار برای رفع مشکلات محله و مرکزی برای ارتقاء مناسبات و ارتباطات مردمی تبدیل میشود.
مهندس گلشنی مرکز محله را صرفاً یک کانون اجتماعات مردمی دانست و گفت: این مرکز در اختیار خود مردم است و نقشی جز تقویت کارکردهای گروهی و جمعی، از آن انتظار نمیرود.
اما این مراکز محله از طریق شورایاران و معتمدان محلی با شهرداریهای مناطق در ارتباط هستند و در واقع شورایاران، نماینده مردم در شهرداریها هستند برای انتقال مشکلات و اعلام نیازها و برعکس، نماینده شهرداریها میان مردم هستند برای اطلاعرسانی و انتقال پیام شهرداریها به مردم محله. البته در طرح مرکز محله، ارتباط بیواسطه شهرداریها با مردم محله در نظر گرفته شده است.
مهندس گلشنی با اشاره به اینکه 371 محله در شهر تهران وجود دارد که هر کدام ده شورایار دارند، گفت: اینها پتانسیلهای مناسبی هستند برای آنکه بتوانیم با همیاری این شورایاران و ایجاد مراکز محله، مشارکتهای مردمی را جلب کنیم و مباحث آموزش شهروندی و شهرنشینی را مؤثرتر از قبل داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه نخستین همایش شورایاران و شهرداریها برای ایجاد مرکز محله در دوم شهریور سال جاری برگزار شد، گفت: پس از بهسازی و انتخاب یک مرکز محله، تعیین اولویتها و نیازهای محلهای هر منطقه، حداکثر از اواسط سال 86 به بعد، طرح مراکز محله عملیاتی خواهد شد.
به بیان دیگر، روند رویکرد محلهگرایی در شهرداریها و تعامل آنها با شورایاریها طی دوره جدید توانسته است به عنوان نخستین گامهای گسترش فرهنگ شهروندی مطرح شود. معاونت طرح و برنامه سازمان زیباسازی با اشاره به فعالیتهایی مانند ایجاد مرکز محله که در آن شهرداریها میتوانند در سلسله مراتب پایینتری غیر از شوراها با شورایاران و معتمدان محلی و حتی اهالی یک محل نه به صورت تشریفاتی، بلکه عملیاتی، تعامل و مشارکت داشته باشند، گفت: مدیریت هماهنگ و منسجم شهری، تنها در صورتی محقق میشود که بتوانیم اداره محلهها را به خود اهالی بسپاریم و هویت شهروندی و محلهگرایی را تقویت کنیم.
وی ایجاد صندوقهای وام، مرکز فروش اوراق مشارکت محلی و تعامل و همکاری میان دو محله همسایه را از اهداف بلندمدت طرح زندهسازی هویت و بهسازی محلات شهر تهران در راستای گسترش فرهنگ شهروندی ذکر کرد.
مرضیه سبزعلیان - همشهری